پزشکی فردمحور چیست؟

همان طور که از نام آن مشخص است، پزشکی فردمحور (Personalized Medicine) یا پزشکی شخصی به مجموعه ای از فعالیت ها گفته می شود که در جهت تشخیص و درمان بیماری های افراد بر اساس ویژگی های شخصی آن ها صورت می گیرد. منظور از این ویژگی های شخصی، ویژگی هایی است که در ژنوم افراد موجود است. ژنوم، مجموعه کاملی از DNA هر موجود زنده شامل تمامی ژن های آن است. اما آیا پزشکی فردمحور فقط برای درمان تعداد محدودی از بیماری ها و در تخصص های پزشکی خاص قابل بهره برداری است؟

• پزشکی شخصی در درمان بیماری ها

پزشکی فردمحور در درمان انواع مختلفی از بیماری و در تخصص های مختلف پزشکی کاربر دارد.

از میان بیماری هایی که می توان به روند تشخیص و درمان آن ها با کمک پزشکی فردمحور، سرعت و کیفیت قابل توجهی بخشید، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری های متابولیک

اگر خانواده ای مستعد ابتلا به بیماری دیابت باشد، با کمک پزشکی فردمحور می توان از این موضوع در مورد افراد مختلف خانواده آگاه شد.

• بیماری های عفونی

بسیاری از بیماری های عفونی مثل بیماری های باکتریایی و بیماری های ویروسی را می توان به کمک پزشکی فردمحور تشخیص داد و یا به روند درمان آن ها کیفیت و سرعت بسیاری بخشید. از میان این بیماری ها می توان بیماری های خودالتهابی را ذکر کرد.

• اختلالات ایمونولوژی (مربوط به سیستم ایمنی بدن)

بیماری هایی که امروزه آن ها را با نام بیماری های ایمونولوژی می شناسیم، بیماری هایی هستند که در پی ایجاد نقص در کارکرد سیستم ایمنی بدن به وجود می آیند. از میان انواع متعدد بیماری های مربوط به سیستم ایمنی بدن می توان به بیماری های خود ایمنی اشاره نمود.

• بیماری های قلبی عروقی

خوب است بدانید که هر بیماری و اختلالی که برای بخش های مختلف بدن انسان ایجاد گردد، ممکن است دلایل ژنتیکی عمده داشته باشد. به عنوان مثال اگر در یک خانواده تعدد مرگ در اثر سکته قلبی مشاهده گردد، این مسئله حاکی از وجود یک مشکل ژنتیکی در آن خانواده است.

• بیماری های دهان و دندان

حتما در اطرافیان خود دیده اید که برخی از افراد بسیار بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به بیماری های لثه و دندان مثل پوسیدگی دندان و … هستند.
این مورد نیز یکی دیگر از مثال هایی است که می توان در مورد بیماری های ژنتیکی عنوان نمود.
ناهنجاری هایی مانند شکاف لب و کام یکی از انواع مختلف بیماری های مربوط به دهان هستند که دلایل وراثتی و ژنتیکی دارند.

• مراقبت از پوست

در سال های گذشته و با پیشرفت های گسترده ای که در زمینه تولید محصولات مراقبت از پوست حاصل شده است، انواع مختلفی از این محصولات با کمک علم ژنتیک تولید شده اند. به تازگی محصولات مراقبت از پوستی وارد بازار شده اند که با کمک گرفتن از سلول های بنیادی به جوانسازی پوست کمک می کنند.

• بیماری های پوستی

برای درمان بیماری های مختلف پوستی می توان از پزشکی فردمحور کمک گرفت.
از میان بیماری های مختلف پوستی که به کمک پزشکی فردمحور قابل درمان هستند، می توان به بیماری هایی مانند لوپوس و بیماری پروانه ای اشاره نمود.

• بیماری های مغز و اعصاب

برای تشخیص و درمان بیماری های مختلف مغز و اعصاب مانند آلزایمر، هانتینگتون، پارکینسون، ام اس و … می توان از پزشکی فردمحور بهره جست.
به عنوان مثال اگر فردی دچار ضعف عضله شده باشد، با کمک گرفتن از روش پزشکی فرد محور می توان فهمید که نوع ضعف عضله میوپاتی (ضعف ماهیچه) یا نوروپاتی (ضعف اعصاب) است.

• اختلالات خلقی

از دیگر کاربردهای تکنولوژی های پزشکی فرد محور می توان به استعدادیابی اختلالات خلقی اشاره کرد. بسیاری از بیماری های روانپزشکی مانند افسردگی و اسکیزوفرنی جنبه های وراثتی مختلفی دارند. در نتیجه از پزشکی شخصی می توان در تشخیص و درمان هر چه بهتر این بیماری ها نیز کمک گرفت.

• بیماری های ریوی

برخی بیماری های ریوی مانند آسم و پنومونی می توانند دارای جنبه ی وراثتی و قابل انتقال به افراد نسل های بعد باشند. با بهره مندی از تکنولوژی نوین پزشکی شخصی می توان در روند تشخیص و درمان، جهشی بزرگ ایجاد کرد.
از دیگر کارکرد های پزشکی فردمحور می توان موارد زیر را یادآور شد:

• پیوند اعضا

پیوند عضو روندی است که در آن عضو سالم به بدن شخصی پیوند می خورد که از داشتن آن عضو محروم است.
با بررسی پروفایل ژنتیکی و مولکولی فرد گیرنده ی عضو می توان متوجه شد که آیا این عضو برای این فرد مناسب هست یا خیر.

• استعدادیابی ژنتیکی

افراد مختلف می توانند برای پیدا کردن استعداد های تحصیلی و ورزشی فرزندانشان از خدمات متنوع پزشکی فرد محور بهره مند شوند.

با پیدا کردن استعدادهای فرزندانتان به کمک پزشکی فرد محور می توانید زمینه های شکوفایی آن ها در آینده را فراهم کنید.

• پزشکی شخصی در ایران

دکتر مریم اسلامی، نماینده مرکز بین المللی پزشکی فرد محور آلمان و متخصص ژنتیک در تهران می توانند با انجام همکاری های بین المللی، به افراد در تحقق اهداف پزشکی فرد محور و بهبود سبک زندگی آن ها کمک کنند.
متخصصین ما در مرکز ICPM می توانند به شما کمک کنند تا انواع مشاوره ژنتیک و انواع آزمایش های مربوط به تشخیص و درمان اختلالات مختلف ژنتیکی را به بهترین و تخصصی ترین شکل ممکن انجام دهید و گام های بزرگی در این مسیر بردارید.

• اهداف پزشکی شخص محور

مهم ترین هدف پزشکی فرد محور، کمک به تشخیص بیماری های مختلف است. اما هدف بعدی این روش نوین، بهره گیری از تکنولوژی و دانش روز در جهت درمان این بیماری هاست.
نکته ی دیگری که در این مورد باید به آن توجه داشت، این است که داروهایی که برای درمان و یا پیشگیری از این بیماری ها تجویز می گردند، همگی بر روی اطلاعات پروفایل ژنتیکی و مولکولی فرد تاثیر می گذارند.
در حال حاضر بسیاری از کشورهای پیشرفته ی دنیا در حال ساخت بانک های اطلاعات بیولوژیکی خود هستند.
به همین دلیل ممکن است در آینده ای نه چندان دور، تولید داروها در امریکا و اروپا تنها با توجه به اطلاعات بیولوژیکی جمع آوری شده از مردم همان مناطق باشد و به عنوان مثال بر روی افراد آسیایی هیچ تاثیری نگذارد.
در حقیقت، این وظیفه ی ماست که با ایجاد بیوبانک های مخصوص به افراد کشور خودمان بتوانیم داروهای فرد محور بسازیم و از داروهای تولید کشورهای دیگر بی نیاز شویم.

به عنوان سخن پایانی باید بگوییم که مهم ترین اهداف پزشکی فرد محور در موارد زیر خلاصه می شود:

• تکنولوژی های امیکس (Omics)
• اصلاح سبک زندگی شامل کاهش فاکتورهای استرس زا و عوامل مخرب محیطی
• استفاده از تله مدیسین (telemedicine) و راهکارهای پزشکی از راه دور

در ادامه در مورد یکی دیگر از مهم ترین اهداف پزشکی فرد محور توضیحاتی ارائه خواهد شد.

• دارو درمانی شخصی شده

دارو درمانی شخصی یا personalized drug therapy یکی از مهم ترین اهداف پزشکی فرد محور است. در حقیقت پس از بررسی کامل مشخصات ژنتیکی و مولکولی افراد می توان فهمید که بهترین داروی ممکن برای آن فرد چیست. با انجام این کار می توان به عنوان مثال در مورد افرادی که به یک داروی خاص حساسیت دارند، دور حساسیت زای دارو را تشخیص داد و بدین ترتیب از بروز حساسیت جلوگیری نمود.

منابع: